Breekpunt hypotheekrenteaftrek CDA lege huls

In het fantastische lijsttrekkersdebat gisteravond heeft Balkenende zijn eigen breekpunt over de hypotheekrenteaftrek om zeep geholpen. Niemand lijkt het nog in de gaten te hebben, maar in een een-tweetje met Mariëlle Tweebeeke (zie filmpje) gaf Balkenende ronduit toe dat het eigenwoningforfait best verhoogd mag worden om zo de hoge inkomens meer belasting te laten betalen.

Misschien was Balkenende erg gecharmeerd van Tweebeeke of misschien dacht hij slim te zijn. Maar onbedoeld heeft Balkenende de angel gehaald uit zijn breekpunt over de hypotheekrenteaftrek.

Hoe zit dit? Fiscaal-technisch wordt het eigen huis beschouwd als een vorm van inkomen. De kosten ter verwerving van dat inkomen – de hypotheekrente – zijn aftrekbaar. Tegelijkertijd is het inkomen uit het eigen huis belast. Dit is voor de meeste huisbezitters inkomen in natura; zij hoeven geen huur te betalen omdat zij in hun eigen huis wonen. Vandaar dat de fiscus een fictieve huuropbrengst optelt bij het belastbare inkomen. Dat is maximaal 0,6 procent van de WOZ-waarde van het eigen huis.

Zolang de renteaftrek hoger is dan de bijtelling van het eigenwoningforfait hebben mensen een fiscaal voordeel. Stel iemand heeft een huis van 300.000 euro volledig gefinancierd met een hypotheekschuld van 300.000 euro. De hypotheekrente is 5 procent. De aftrek is dan 5 procent van 300.000 = 15.000 euro per jaar, terwijl de bijtelling bij het inkomen 0,55 procent van 300.000 euro = 1.650 euro per jaar. 13.350 euro mag dan worden afgetrokken van de belastingen. Afhankelijk van het belastingtarief kan het netto fiscale voordeel oplopen ruim 6900 euro bij een belastingtarief van 52 procent. 

Mensen kunnen nooit nadeel hebben van de bijtelling. Zolang de betaalde rente hoger is dan de bijtelling kunnen ze fiscaal voordeel incasseren. Maar zodra de betaalde rente kleiner wordt dan de bijtelling hoeven ze netto niets te betalen (Wet Hillen). Mensen die hun huis hebben afgelost en dus geen rente meer aftrekken, hebben dus ook geen bijtelling meer bij het inkomen.

Balkenende zegt dat hij niet wil tornen aan de renteaftrek, maar dat veranderingen in het eigenwoningforfait wél bespreekbaar zijn.

Stel nu dat we in het voorbeeld het eigenwoningforfait ophogen van 0,55 procent naar 5 procent. Dan kan 15.000 euro rente worden afgetrokken, maar de bijtelling bij het inkomen wordt dan ook 5 procent van 300.000 = 15.000 euro. Het netto fiscale voordeel is dan nihil.

Met andere woorden, we kunnen de hele fiscale subsidie op het eigen huis ook via de achterdeur weghalen door het eigenwoningforfait te verhogen, zonder dat we aan de hypotheekrenteaftrek komen!

De overheid derft momenteel zo’n 12 mrd aan belastinginkomsten uit de renteaftrek. Tegelijkertijd heeft ze 2 mrd aan inkomsten uit het eigen woningforfait. Als we nu het eigen woningforfait met een factor 6 ophogen naar 3,3 procent van de WOZ-waarde, dan krijgen we dus 12 mrd belastingopbrengst uit het eigenwoningforfait, waarmee het fiscale voordeel van de renteaftrek kan worden weggenomen. (Overigens is dit zonder veranderingen in huizenprijzen of aantallen woningen.)

Het breekpunt van Balkenende over de hypotheekrenteaftrek is daarom een lege huls als hij niet tegelijkertijd verhogingen van het eigenwoningforfait ook tot breekpunt maakt. En dat heeft hij gisteravond uitgesloten. Het is lood om oud ijzer of huiseigenaren minder renteaftrek of meer bijtelling hebben. Huiseigenaren kunnen dus niet gerust zijn dat er niets met de netto fiscale subsidie op hun huis gebeurt.

Rutte had helemaal gelijk met de misplaatste stoerheid van het CDA. Het CDA kan stiekem de subsidies op het eigen huis verlagen door het eigenwoningforfait te verhogen. Best verstandig overigens, maar dat terzijde. Het zal daarom de komende dagen wel prijsschieten worden voor zowel VVD als de linkse partijen.

Ps. Een technische uitwijding: eigenlijk zou je het eigenwoningforfait moeten ophogen naar het gemiddelde rentepercentage van de hypotheekrente om ook het gespaarde geld in het eigen huis te belasten. Dat is nu met 0,55 procent bijtelling vrijwel onbelast. Maar als je dat doet, en je houdt het eigen huis in Box-1, maak je sparen in het eigen huis minder aantrekkelijk dan geld op een spaarrekening zetten of beleggen. Dat wordt namelijk tegen een lager percentage belast in Box-3. Om ongewenste gedragseffecten te voorkomen zou het eigen huis daarom op termijn naar Box-3 moeten worden overgeheveld. Dan is de rente aftrekbaar tegen 30 procent en wordt de bijtelling voor het eigen huis zo’n 5,7 procent. Zie een eerdere blog.