Ondraaglijke lichtheid van de politiek

De economische crisis escaleert verder. De AEX klapt vandaag weer met bijna 5 procent omlaag. Beurzen in heel Europa zakken als plumpuddingen in elkaar, net als Wallstreet. Bankaandelen krijgen enorme dreunen. De markten verwachten een diepe mondiale recessie.

Ook als we dieper graven, zien we de onheilstijding naderen; banken komen weer in de problemen. De financiële markten beginnen weer langzaam te bevriezen, net als in 2008 toen de kredietcrisis losbarstte. Banken lenen elkaar steeds moeilijker geld uit. Met name banken die veel Zuid-Europees papier hebben, krijgen  te maken met sterk oplopende financieringskosten. Een onbekende bank schijnt afgelopen week 500 miljoen dollar te hebben geleend van de ECB. Zie ook dit persbericht van Reuters. De Amerikaanse FED is bang dat de Europese schuldencrisis overslaat naar de VS en verscherpte het toezicht op buitenlandse banken.

Tegen deze achtergrond bezien is het bijna niet te verdragen dat onze politici als verdwaasde konijnen in de lampen van een aanstormende Eurocrisis blijven staren.

Sarkozy en Merkel hebben weer eens precies gedaan wat niet nodig is: de volgende crisis bestrijden. Net als het Nederlandse parlement overigens. Er is daar twee dagen volstrekt oeverloos gediscussieerd over hoe Europa strenger moet optreden tegen de stokebranden uit Zuid-Europa. (We konden de oude, slappe regels al niet handhaven. Dan nu de nieuwe, scherpere regels opeens wel zonder overdracht van soevereiniteit?)

Erger nog, wat hebben we aan strengere regels in de toekomst als nu het Europese huis in lichterlaaie staat en zonder ingrijpen zal afbranden?

Door Europawijde politieke inertie dreigt een financiële meltdown in het Eurogebied. Doormodderen zoals Merkel en Sarkozy doen, blijft het wantrouwen van de financiële markten alleen maar bevestigen. Probleemlanden zien hun rentes nog verder oplopen waardoor ze nog dieper in te put raken. Als deze landen niet heel hard bezuinigen, kunnen ze snel niet meer aan hun verplichtingen voldoen. Als ze het wel doen, zal de economie krimpen, waardoor het begrotingstekort evenmin verdwijnt. Achteraf proberen Zuid Europa hard te straffen voor het feit dat ze teveel geleend hebben van Noord Europa en hun economieën niet op orde hebben, werkt momenteel averechts en lost geen acuut probleem op.

Het langzaam maar gestaag opblazen van de Euro zal de Nederlandse burger confronteren met sterk oplopende werkloosheid, grote begrotingstekorten, pensioenfondsen die door het ijs zakken en beleggingen die in rook opgaan. Daarnaast zullen banken weer moeten worden gered, omdat die door grote verliezen op Zuid Europese obligaties en afboekingen op leningen aan Zuid-Europese banken weer in grote problemen raken. Aangezien Nederland al bijna drie jaar vrijwel niets heeft gedaan aan het structureel hervormen van de bankensector, zijn de problemen van een nieuwe bankencrisis dan nog steeds niet te overzien.

De Nederlandse regering, maar ook het Nederlandse parlement, moeten met de billen bloot. Dat geldt ook voor de andere Europese overheden. Willen we de euro behouden dan moet de Nederlandse belastingbetaler, samen met de Duitse en andere sterke landen, de achtervang worden op de risico’s in Zuid Europa. Wat is dan nu nodig?

–        De ECB moet mogelijkheden benutten om ongelimiteerd obligaties van landen met liquiditeitsproblemen te kopen. De ECB kan nu op de tweedehandsmarkt obligaties opkopen, maar heeft daarbij grote aarzelingen. De keren dat ze het deed, keerde de rust (tijdelijk) terug. De ECB moet voluit haar rol als lender of last resort gaan spelen, om zo korte-termijnpaniek op de financiële markten te bezweren (zie ook De Grauwe)

–        Daarnaast is het zeer gewenst dat er Eurobonds worden geïntroduceerd om de monetaire politiek en budgettaire politiek uit elkaar te trekken en de ECB budgettair te ondersteunen. Hoewel de ECB als lender of last resort moet kunnen optreden, is het onverstandig om via het monetaire instrument in te zetten voor budgettaire politiek. Anders kan de ECB niet goed meer monetaire politiek voeren en komt de onafhankelijkheid van de ECB in gevaar. Met Eurobonds kan Europa bovendien een diepe en liquide obligatiemarkt aanboren waardoor goedkoper geleend kan worden door de lagere liquiditeitspremie.

–        Het noodfonds moet onmiddellijk worden omgevormd tot een Europees Monetair Fonds dat op afstand wordt gezet van de politiek. Het vetorecht van de politiek blokkeert dat het huidige noodfonds op een geloofwaardige wijze kan optreden (Financiële markten kwamen dan ook niet tot rust toen het werd ingevoerd.) Het fonds moet zonder tussenkomst van Europese Ministers van Financiën over enorme financiële armslag kunnen beschikken; vele malen groter dan het huidige reddingsfonds. Het fonds mag alleen onder strenge voorwaarden landen met solvabiliteitsproblemen uit de brand helpen, zoals het IMF ook doet. (Een alternatief is dat het IMF de rol van het EMF vervult, zie ook Wyplosz).

–        Griekenland, en waarschijnlijk ook Ierland en Portugal, zijn bij een nieuwe recessie niet meer solvabel en moeten hun schulden onder strikte voorwaarden herstructureren met behulp van het IMF/EMF.

–        Als banken door herstructurering van schulden in de problemen komen, moet het EMF onmiddellijk klaarstaan om bankreddingen te kunnen doen (of overheden te bij te staan die dat doen). Gezien de enorme internationale verwevenheid in het banksysteem is burdensharing bij bankreddingen in het Eurogebied noodzakelijk. Kleine landen met een grote bankensector, zoals Nederland, kunnen anders volledig onder water komen te staan (zie ook Buiter).

Deze maatregelen kunnen de rust op de financiële markten terugbrengen en een escalatie in de Eurozone voorkomen. Het repareren van het grootste defect van de Euro – wel een monetaire unie, maar geen (minimale) politieke unie —  kost vele malen minder dan het laten crashen van de Euro.

De ondraaglijke lichtheid van de politiek is dat Europa kennelijk nog steeds niet laat zien de essentie van het Europrobleem te (willen) begrijpen. Onze eigen Minister van Financiën, Jan Kees de Jager, zegt nog steeds dat de Europroblemen zich laten oplossen zonder afdracht van nationale soevereiniteit. Maar met politieke leuzen als ‘niet opgeven van soevereiniteit’ of ‘geen cent naar Griekenland’ wordt slechts olie op de uitslaande brand in het Eurogebied gegooid.